Schoollunches in cijfers

Warme maaltijden op school

Hoeveel scholen bieden warme maaltijden aan?

In 2023 zien we in de Preventiepeiling in vergelijking met 2019 en 2015 een daling in het aantal basisscholen (2015: 66%, 2019: 56%, 2023: 50%) en secundaire scholen (2015: 62%, 2019: 52%, 2023: 47%) die warme maaltijden aanbieden. Dat wil zeggen dat een aanzienlijk deel van de leerlingen hun eigen lunch meebrengt, thuis eet of in de omgeving rond de school.

Zijn de warme maaltijden gezond?

Een half bord groenten, dat zou elke leerling moeten eten bij de maaltijd. Maar uit de Preventiepeiling van het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw (2023) blijkt dat scholen die een warme maaltijd voorzien, daar nog te weinig aan voldoen. In de basisscholen biedt iets meer dan de helft (54%) dagelijks een volwaardige portie groenten aan. In de secundaire scholen is dat nog minder: daar gaat het maar om 51%. Dat is wel een positieve evolutie tegenover 2019, toen deze aanbeveling slechts in 32% van de secundaire scholen werd gehaald.

Ondanks de vele voordelen van plantaardige vleesvervangers, biedt de meerderheid van de scholen dit nog niet regelmatig aan. 29% van de basis- en secundaire scholen maakt er een gewoonte van om minstens één keer per week plantaardige vleesvervangers te voorzien. In 38% van de basisscholen en 24% van de secundaire scholen staan ze echter nooit op het menu.

Het lievelingsgerecht van veel leerlingen? Frietjes! Helaas niet zo goed voor de gezondheid. Het is dan ook aanbevolen om minder dan één keer per week gefrituurde aardappelproducten aan te bieden. 81% van de basisscholen volgt deze aanbeveling. In de secundaire scholen lukt dit veel minder: daar serveert slechts 33% minder dan één keer per week gefrituurde aardappelproducten.

Brooddozen

De Preventiepeiling focust expliciet op het aanbod van de school en dus niet op wat leerlingen meebrengen van thuis. De Universiteit Gent bestudeerde in 2023, in samenwerking met het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, de samenstelling van brooddozen. Dit werd onderzocht aan de hand van een representatieve steekproef van +/-1000 leerlingen in 25 basisscholen in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De brooddozen werden beoordeeld op basis van de aanbevelingen bij de voedingsdriehoek.

Zijn de brooddozen gezond gevuld?

Uit het onderzoek bleek dat de brooddozen van Vlaamse leerlingen nog gezonder kunnen:

• Amper één op de tien (13%) leerlingen had een brooddoos bij die grotendeels (>75%) gevuld was met producten die gezond en milieuverantwoord zijn volgens de voedingsdriehoek, zoals volkorenbrood, gezond beleg, groenten, ...
• De brooddozen waren gemiddeld slechts voor één derde (35%) gevuld met voedingsmiddelen die gezond en milieuverantwoord zijn, bijvoorbeeld volkorenbrood, gezond beleg, groenten, ...
• Twee derde van de brooddozen waren gemiddeld gevuld met producten die volgens de voedingsdriehoek minder de voorkeur wegdragen, zoals wit brood, of met producten die te vermijden zijn, zoals choco of salami.
• Extra groenten of fruit waren amper te vinden in de brooddoos. Slechts één op de vijf leerlingen bracht groenten mee en bij 5% zat er een stuk fruit in de brooddoos.
• Opvallend zijn de gezonde tussendoortjes. De meerderheid van de leerlingen (63,3%) bracht wel een stuk fruit mee als tussendoortje.
• De ongezonde brooddozen kwamen bij alle leerlingen voor. De brooddoos van kinderen met een hogere socio-economische status was maar net iets gezonder en milieuverantwoorder gevuld dan die van kinderen met een lagere socio-economische status.

Wat met lege brooddozen?

In hetzelfde onderzoek werden weinig tot geen echt lege brooddozen waargenomen.

Wel blijkt dat 9% van de deelnemende kinderen in de afgelopen 12 maanden vaak voedselonzekerheid hadden ervaren. Dit betekent dat ze zelf aangaven dat ze onvoldoende toegang tot voedsel hadden (niet enkel op school, ook thuis). Dit ligt in lijn met cijfers uit 2023 van de Koning Boudewijnstichting over deprivatie bij kinderen. Daaruit blijkt dat één op de tien kinderen in Vlaanderen in materiële deprivatie leeft.

Bovenop de drie helemaal lege brooddozen (0,3%) die in het onderzoek werden waargenomen, gaf een deel van de kinderen die voedselonzekerheid ervaarden aan dat ze geregeld een deel van de lunch van een vriend(in) en/of de school kregen.

Daarnaast bleek ook dat kinderen die voedselonzekerheid ervaarden, vaker geen tussendoortje meebrachten en geen ontbijt namen op de dag waarop hun brooddoos werd onderzocht.