Stikstofoxiden
Tot de stikstofoxiden behoren stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2). Stikstofoxiden zijn belangrijk bij het vormen van (secundair) fijn stof en ozon. NO2 is een oxiderend gas dat irritatie van de luchtwegen kan veroorzaken. NO daarentegen is weinig schadelijk voor de gezondheid. Verbrandingsprocessen tgv gemotoriseerd verkeer stoten voornamelijk NO uit. In de lucht wordt NO omgezet tot NO2.
Wat zijn stikstofoxiden
Meestal komen stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO2) tegelijk voor, ook wel stikstofoxiden (NOx) genoemd.
Bij verbrandingsprocessen op hoge temperaturen ontstaat in eerste instantie NO. NO heeft een korte levensduur in de atmosfeer maar wordt door reacties met zuurstof (O2) en ozon (O3) omgezet tot NO2. NO2 heeft een langere levensduur in de atmosfeer en is schadelijk voor mens (vnl.luchtwegen) en leefmilieu (verzuring).
Gevolgen voor de gezondheid?
Terwijl stikstofmonoxide (NO) weinig schadelijk is voor de gezondheid, kleur-, geur- en smaakloos is, kan stikstofdioxide (NO2) irritatie en ontsteking van de luchtwegen, de ogen, keel en neus veroorzaken. Hoge concentraties NO2 doen het aantal astma-aanvallen en ziekenhuisopnames toenemen. Wonen op plaatsen waar de NO2 concentratie verhoogd is, zoals bij drukke wegen, kan een milde ontsteking van de luchtwegen tot gevolg hebben, wat weer leidt tot ergere symptomen bij astmapatiënten. NO2 is een bruinrood gas dat slecht ruikt. Een belangrijke nuance is dat onderzoek niet heeft kunnen aantonen dat de gezondheidsklacten effectief het gevolg zijn van blootstelling aan NO2, dan wel doordat NO2 bijdraagt aan de vorming van ozon en fijn stof.
NO2 is een makkelijk meetbare indicator voor verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. Hoe meer NO2 er wordt gemeten, hoe groter de verkeersgerelateerde luchtverontreiniging. Er zijn dan meer schadelijke stoffen ten gevolge van verkeer in de lucht zoals fijn stof en roet. Tip om blootstelling te verminderen:
- Verplaats je slim. Ook binnen dezelfde stad kunnen grote verschillen in luchtkwaliteit aangetroffen worden. In een drukke straat blijven vervuilende stoffen die door het verkeer worden uitgestoten vaak hangen en is de luchtkwaliteit zeer slecht, terwijl aan de achterkant van gebouwen die langs drukke straten liggen de luchtkwaliteit reeds veel beter zal zijn. Vooral de concentraties van verkeergerelateerde luchtverontreiniging kunnen binnen een stad zeer sterk variëren van zeer hoog vlakbij een weg met veel verkeer naar 10 keer lager op 100m van die weg. Daarom kan je best fiets- of wandelroutes uitstippelen langs wegen met minder verkeer. Zo mag je er vanuit gaan dat je veel minder luchtvervuilende stoffen zal inademen.
Tips om blootstelling aan NOx in huis te beperken:
- Rook niet in huis.
- Ventileer extra tijdens en na het koken op gas met behulp van een laaghangende afzuigkap.
- Laat toestellen op gas jaarlijks controleren.
Bronnen van stikstofoxiden
In Vlaanderen is de belangrijkste bron van stikstofoxiden transport (wegverkeer & scheepvaart). Verkeer leverde een bijdrage van 64% tot de totale NOx-emissie. Op de tweede plaats staat industrie (16% in 2015). Dieselwagens stoten meer NOx uit dan benzinewagens.
De totale NOx-emissie is in 2016 in Vlaanderen met 40% gedaald t.o.v. 2000. Deze daling is o.a. te wijten aan het toenemend aantal wagens met katalysator en de vervanging van oudere voertuigen door wagens van een meer recentere euro-klasse. Ondanks deze daling blijft verkeer wel de belangrijkste bron van NOx-uitstoot in Vlaanderen.
In 2014 lagen de NO-jaargemiddelden in Vlaanderen tussen 3 en 32 µg/m³. Het NO-jaargemiddelde was in 2014 het hoogst op de verkeersgerichte meetplaatsen, gevolgd door de industriële en stedelijke meetplaatsen.
Ook binnen in huis kan de concentratie aan NOx oplopen. Bronnen zijn koken op gas, verwarmen met hout of andere fossiele brandstoffen of een warmwatervoorziening op gas. Ook passief roken vormt een bron van NO2 binnenshuis, net zoals de buitenlucht in geval van wonen langs drukke verkeerswegen, bij vliegvelden of in de buurt van industrie.
Normen
De Europese richtlijn 2008/50/EG definieert de grenswaarden en de alarmdrempel voor NO2 in de buitenlucht ter bescherming van de gezondheid:
- uurgemiddelde grenswaarde: 200 µg/m3 max 18 keer te overschrijden in het kalenderjaar
- jaargemiddelde grenswaarde: 40 µg/m3
- alarmdrempel: 400 µg/m3 gedurende 3 opeenvolgende uren
De Wereldgezondheidsorganisatie heeft als uurgemiddelde advieswaarde eveneens 200 µg/m3, maar laat geen overschrijdingen toe. De advieswaarde van de WGO is dus strenger, maar niet bindend
In het Binnenmilieubesluit staan de richt- en interventiewaarden voor NO2 in het binnenmilieu vermeld. De richtwaarde bedraagt 135 µg/m³ (uurgemiddelde waarde) en de interventiewaarde is 200 µg/m³ (uurgemiddelde waarde).
Meer weten?
Neem contact op met de medisch milieukundige van het Logo van je regio.
Referenties
- VMM (2018). Geraadpleegd op 5 februari 2018.
- VMM (2017). Lozingen in de lucht. Geraadpleegd op 5 februari 2018.
- Joaquin (2015). Clean Air Better Health.
- Review of evidence on health aspects of air pollution - REVIHAAP. World Health Organization, Regional Office for Europe, 2013.