Home Thema's Gezondheid en milieu Gezond buiten Ozon ten gevolge van gemotoriseerd verkeer

Ozon ten gevolge van gemotoriseerd verkeer

Ozon wordt niet rechtstreeks uitgestoten door gemotoriseerd verkeer, maar is wel een gevolg van de luchtverontreiniging waarin het verkeer een belangrijk aandeel heeft, in combinatie met hoge temperaturen en veel zonlicht. Verhoogde ozonconcentraties kunnen tot ernstige gezondheidsklachten leiden.

Wat is ozon?

Ozon of O3  is opgebouwd uit 3 zuurstofatomen. Het gas is heel onstabiel en reageert direct met andere stoffen in de omgeving. Ozon in de ozonlaag (in de stratosfeer op een hoogte van 15 tot 45 km) beschermt het aardoppervlak tegen schadelijke UV-stralen van de zon. Ozon op leefniveau wordt gevormd door de inwerking van zonlicht (UV) tijdens warme dagen (>25°C) op luchtverontreinigende stoffen, zoals stikstofoxiden (NOx) en vluchtige organische stoffen (VOS). Ozon wordt dus niet rechtstreeks uitgestoten, maar wordt “secundair” gevormd.

Stikstofoxiden worden voornamelijk uitgestoten door verkeer, industrie en de land- en tuinbouw. Vluchtige organische stoffen komen in de lucht terecht door de verwarming van onze gebouwen, de industrie en de energiesector en het verkeer.

Op windstille dagen met intense zonneschijn kan de ozonvervuiling hoog oplopen. Hoe hoger de luchttemperatuur en de intensiteit van de zonnestraling is, hoe intenser de chemische reactie verloopt. Een hoge ozonconcentratie is schadelijk voor de mens, dier, plant en materiaal. Een korte periode met hoge ozonconcentraties wordt ook wel zomersmog genoemd. De ozonconcentratie evolueert wel sterk op  één dag. De ozonconcentraties zijn het hoogst gedurende de middag en de vroege avond (11 tot 22u). 's Nachts wordt ozon op leefniveau weer grotendeels afgebroken. 

Op het platteland gebeurt dit in mindere mate dan in de stedelijke omgeving, doordat ozon reageert met andere luchtverontreiniging (vooral NO) die in de stad meer aanwezig is dan daarbuiten. Ozonconcentraties kunnen in de stad dus lager zijn dan op het platteland. De ozonconcentraties in huis zijn ongeveer de helft van de ozonconcentraties buiten. Dit komt omdat ozon in huis sneller wegreageert aan oppervlakken zoals meubels, vloeren, muren, ...

Gevolgen voor de gezondheid?

Ozon in de bovenste luchtlagen van de atmosfeer (stratosfeer) beschermt ons tegen schadelijke UV-stralen van de zon. Ozon in de omgevingslucht op leefniveau is daarentegen ongezond. Ozon is een agressief gas dat ernstige gezondheidsproblemen kan veroorzaken:

  • geïrriteerde ogen
  • prikkelende neus en keel
  • luchtwegklachten, zoals droge hoest, piepende ademhaling, kortademigheid en een gevoel van ademnood
  • pijn in de borstkas
  • hoofdpijn
  • verergering astma en andere chronische longziekten

Deze klachten treden direct op (op dezelfde dag of binnen enkele dagen). Welke gezondheidsklachten optreden en de ernst ervan zijn afhankelijk van:

  • de ozonconcentratie: hoe hoger de concentratie, hoe meer mensen hinder  ondervinden en hoe ernstiger de klachten zijn. Ozonconcentraties zijn op het platteland meestal iets hoger dan in de stad. De hoogste ozonconcentraties treden op in de namiddag en avond.
  • de individuele gevoeligheid, maar baby’s, kleine kinderen, oudere mensen en mensen met chronische luchtweg-, hart- of vaatziekten zijn in het algemeen wel extra kwetsbaar. Bij personen die al lijden aan respiratoire aandoeningen, zoals astma, kan een verhoogde blootstelling aan ozon ziekenhuisopname tot gevolg hebben.
  • de geleverde inspanning:  bij intensieve inspanning versnelt de ademhaling en passeert er per seconde meer lucht in de longen. Tijdens een ozonpiek resulteert dit in grotere blootstelling aan ozon en dus meer kans op gezondheidsklachten tijdens sporten of zwaar fysiek werk.

Hoe ozonconcentraties door verkeer beperken?

Aan het weer kan je weinig veranderen, maar aan de kwaliteit van de lucht wel. Pieken met hoge ozonconcentraties kunnen enkel verminderd en voorkomen worden als de uitstoot van ozonvormende stoffen (NOx, VOS) drastisch gereduceerd wordt en heel het jaar door maatregelen genomen worden. Ook jij kan je steentje bijdragen door:

  • verplaatsingen met de auto te vervangen door stappen, fietsen of het openbaar vervoer.
  • een milieuvriendelijke wagen aan te kopen, je aan de snelheidsbeperkingen te houden, je auto regelmatig te laten onderhouden en "sportief" rijgedrag (snel optrekken, hoge toerentallen) te vermijden. 

Hoe blootstelling beperken?

  • Informeer je via het weerbericht. Bekijk, beluister of lees het weerbericht en let op of er gesproken wordt over ozon. Je kan je via email laten verwittigen bij een ozonalarm via smog@irceline.be.
     
  • Blijf liever binnen op dagen met hoge ozonconcentraties. Binnen is er minder ozon dan buiten.
     
  • Doe het rustig aan. Vermijd (zware) fysieke inspanningen en sportactiviteiten op dagen met hoge ozonconcentraties tussen 12 en 22u.
     
  • Wees solidair en zorg voor anderen. Steek een helpende hand uit als er in je omgeving ouderen of zieken zijn. 
     
  • Aangezien hoge ozonconcentraties samen gaan met zeer warme weersomstandigheden is het ook belangrijk om voldoende te drinken, de koelte op te zoeken, je kleding aan te passen en je te beschermen tegen schadelijke UV-stralen.

Normen

In de Europese richtlijn 2008/50/EG zijn streefwaarden en langetermijndoelstellingen voor ozon opgenomen:

  • Streefwaarde tegen 2010: hoogste 8-uurgemiddelde waarde van een dag 120 µg/m³. Deze waarde mag gemiddeld over 3 jaar niet meer dan 25 dagen per jaar overschreden worden. 
  • Langetermijndoelstelling: 120 µg/m³.

De richtwaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie is strenger: 100 µg/m³ voor het hoogste 8-uurgemiddelde van een dag. Deze concentratie zou voldoende bescherming bieden voor de volksgezondheid, hoewel er nog negatieve effecten kunnen voorkomen onder deze richtwaarde. Enkel de EU-normen zijn wettelijk bindend.

Naast de lange termijndoelstellingen, zijn er ook drempels vastgelegd waarop op korte termijn actie ondernomen moet worden om acute gezondheidseffecten te vermijden. De Europese informatiedrempel ligt op een uurgemiddelde van 180 μg/m3 ozon. Bij het overschrijden van deze informatiedrempel wordt de bevolking door IRCEL via de weerberichten op radio en televisie verwittigd.

De Europese alarmdrempel is vastgelegd op 240 μg/m3. Bij een overschrijding van deze drempel worden extra maatregelen genomen. Zo worden bijvoorbeeld organisatoren van sportieve, culturele of recreatieve evenementen in de buitenlucht aangeraden om deelnemers en toeschouwers correct te informeren over de ozonconcentratie. Indien mogelijk wordt het evenement verplaatst naar uren waarop de ozonconcentraties en de temperaturen minder hoog zijn.

Meer weten?

Neem contact op met de medisch milieukundige van het Logo van je regio.

Logo Logos

Referenties