Minder stilzitten en meer bewegen met actief toezicht

Beweging uitlokken: kinderspel

Stilzitten is niets voor kleine ontdekkers. Daarom stimuleer je hen best om van alles te doen. Lok beweging uit:

• Zet een muziekje op.
• Doe bewegingstussendoortjes.
• Teken of stel een bewegingsparcours op.
• Laat de kinderen buiten spelen, ook bij slechter weer.
• Geef de kinderen veel ruimte.
• Haal de stoelen weg rond de tafels. Zo moedig je kinderen aan om rechtstaand te knutselen, schilderen, puzzelen …
• Zorg voor een gevarieerd beweegaanbod met voldoende vrij spel.
• Voorzie voldoende speelhoeken en speelgoed waarmee de kinderen zelfstandig en creatief kunnen spelen en experimenteren.
• Voorzie een aantrekkelijke ruimte met prikkelende materialen die inspelen op de interesses van baby’s en kruipers.
• Zorg voor materiaal waar een kind zich aan kan vasthouden voor als het leert stappen.
• Zorg voor voldoende aantrekkelijk materiaal om te bewegen, ook af en toe nieuwe of onbekende dingen. Op zoek naar geschikt materiaal? Bekijk de info over ‘Bewegingsaanbod en materialen’ en vul de vragenlijst in.
• …

En nog enkele concrete tips voor begeleiders: 

• Moedig de kinderen aan en toon dat je trots bent op wat ze proberen of kunnen (bv.: ‘Wauw, jij kan nogal met je armen zwieren!’). Door hen zo aandacht te geven, zullen ze langer proberen vol te houden. Focus op hun plezier en inzet, niet op het resultaat. Zolang ze maar actief zijn! 
• Zet kinderen terug op weg als ze zich gaan vervelen of niet goed weten wat of waar ze moeten spelen. Door kinderen te observeren weten jullie wat ze interessant vinden. Je kan meespelen, een nieuw spel beginnen, luidop fantaseren of vragen stellen.
• Blijf positief in wat je zegt of doet. Zo voorkom je storend gedrag of buig je dat om. 
• Beloon de inzet van kinderen met complimenten, niet met cadeaus. Materiële beloningen hebben weinig effect op lange termijn. Dan gaan kinderen bewegen voor de beloning, niet voor het plezier ervan. Kinderen horen wel graag een complimentje: zo weten ze dat je apprecieert wat ze doen, en zullen ze dat waarschijnlijk nog herhalen. Idee: maak een activiteitenkaart met stempels of stickers die leidt tot een beweegdiploma.
• Toon het goede voorbeeld. Kinderen zijn échte copycats: ze doen volwassenen graag na. Dus: als jij beweegt, zullen zij je volgen. En als je zit, zullen ook zij zitten. 
• Stimuleer de ontwikkeling van het kind door samen te bewegen. Zo geef je het voorbeeld en speel je actief mee. Sommige kinderen zijn creatief genoeg om het aangeboden materiaal op een leuke manier te gebruiken. Andere hebben inspiratie nodig. Toon kinderen wat ze allemaal kunnen doen met de materialen in je opvang, maar laat ze daarna vrij spelen en experimenteren. 
• Blijf er altijd bij, maar grijp niet te snel in. Leg de focus op het plezier dat je beleeft als je beweegt. Plezier is zowel voor kinderen als volwassenen het sleutelwoord om te willen bewegen. 

Werk op maat in je opvang

Elk kind is anders. Daarom is het zo belangrijk dat je het gedrag en de keuzes van kinderen volgt en observeert. Zo weet je wat hen interesseert en kan je erop inspelen met materialen of activiteiten op maat. Dingen die ze graag doen, doen ze meer! Noteer daarom alle - kleine én grote - ideeën rond beweging en lang stilzitten die je opdoet tijdens het observeren. Zo leren ze nieuwe dingen kennen en grijpen ze niet altijd naar het gekende en vertrouwde terug. 

Het observeren van vrij spel kan dus leiden tot leuke opportuniteiten om meer te bewegen. Twee voorbeeldjes!  

Voorbeeld 1: Gebruik een bellenblaas tijdens het vrij spel en kijk hoe kinderen reageren. 

• Wil het kind de bellen stuk slaan?
• Kijkt het enkel toe?
• Wil het kind schudden met het flesje?
• Wil het kind zelf blazen?  

Afhankelijk van de reacties kan je andere interessante activiteiten organiseren of materiaal voorzien. Het kind dat graag schudt met het flesje zal waarschijnlijk het maken van geluid door rijst in een fles heel leuk vinden. Een ballenspel is dan weer ideaal voor het kind dat graag naar de bellen slaat.

Voorbeeld 2: Plaats een koffer met verkleedkleren in de speelruimte tijdens het vrij spel en kijk hoe de kinderen reageren. 

• Worden de kleren aangedaan om te paraderen?
• Wordt de sjaal gebruikt om mee te zwieren? 
• Voelen de kinderen aan de verschillende stoffen? 
• Kruipen ze in de koffer?
• …

Afhankelijk van hoe de kinderen reageren, kan je nieuwe ideeën opdoen. Bijvoorbeeld een wimpelspel of voelparcours.

Ieder kind ontwikkelt op zijn eigen tempo. Dwing kinderen daarom nooit om bepaalde activiteiten te doen. Kinderen doen mee als ze zin hebben, maak de activiteiten dus zo aantrekkelijk mogelijk. Hou de druk en controle op de kinderen laag, want die beperken hun vrijheid en maken hen minder enthousiast.  

Tip: werk met dagritmekaarten.

Hang die op plaatsen die voor de kinderen goed zichtbaar zijn. De afbeelding op de kaart past bij een moment van de dag, bv. fruit eten of buitenspelen. De volgorde waarin de kaarten hangen, geeft de volgorde van de activiteiten aan. Zeker voor kwetsbare of gevoelige kinderen is dit een extra houvast.

Tip: maak ook overgangsmomenten leuk.

Overgangsmomenten zijn momenten dat de begeleiding/onthaalouder intensief bezig is met een beperkt aantal kinderen waardoor de anderen eventjes moeten wachten en vaak stilzitten (in bed stoppen, verschonen, omkleden, breng- of haalmoment, opruimen, tafel dekken …). Kinderen zien deze activiteiten nochtans zoals alle andere activiteiten.

Wanneer je overgangsmomenten als een volwaardig onderdeel van het dagritme gaat beschouwen, geef je kinderen inzicht in het verloop van de dag.

Probeer die momenten dus interessant en prettig te maken, bv.:

• Kondig overgangsmomenten tijdig aan. Want kinderen moeten hun spel stopzetten en hebben ruimte nodig om af te ronden.
• Zing een opruimlied in plaats van te zeggen dat ze moeten opruimen, of een liedje over eten of honger tijdens het wachten aan tafel.
• Ruim altijd op andere manieren op, zo zijn de kinderen meer betrokken. 
• Geef kinderen verantwoordelijkheid, bv.: dek samen de tafel, laat ze zelf kiezen welk voorwerp ze opruimen …
• Geef kinderen tijdens de overgangsmomenten een actieve rol, bv. elkaar helpen bij het aandoen van de jassen (knopen en ritsen dichtdoen), bord/beker/bestek zelf uit de kast laten nemen, bordje zelf opscheppen …
• Neem de tijd voor overgangsmomenten, maar beperk het ‘wachten’ en vermijd dat de kinderen lang stilzitten.

Is er onrust of chaos in de groep tijdens de overgangsmomenten? Weten de kinderen niet wat van hen verwacht wordt? Lopen ze doelloos rond? Dan is het dagritme niet duidelijk voor de kinderen. Een dagritme met duidelijke structuur, routines en overgangsmomenten is dus heel belangrijk. Maar, hou altijd rekening met de persoonlijke behoefte en het ritme van ieder kind. Afwijken van de vaste routines kan hierdoor wel eens voorkomen.

Koppel ook geen te strikt tijdstabel aan de dagstructuur. Je dag op de minuut vastleggen geeft de begeleiding stress, en dus ook de kinderen.

Inspraak? Ook een zaak van kinderen! 

Kinderen hebben recht op inspraak, ook in jouw opvang. Kinderparticipatie is kinderen actief bij de werking van de opvang betrekken, rekening houdend met wat ze al kunnen (leeftijd).

Als kinderen hun zegje mogen doen bij de organisatie van beweging, voelen ze zich gehoord, gezien en begrepen. Ze merken dat je rekening houdt met hen. Dat is goed voor de ontwikkeling van een positief zelfbeeld en een hoger welbevinden. Ook zullen ze zich medeverantwoordelijk voelen voor de materialen en speelhoeken, en zullen ze de afspraken die ze zelf maakten meer respecteren. De ruimte en organisatie zal voor hen meer ‘eigen’ aanvoelen.

• Hoe geef je jonge kinderen een actieve inbreng? Hierbij enkele voorbeelden:
• Laat kinderen helpen bij het opstellen of opruimen van het materiaal.
• Laat ze mee nadenken over een leuke buitenruimte (door post-its te kleven op leuke plekken, door de ideale buitenruimte te tekenen …).
• Laat ze helpen bij het proper maken van het speelmateriaal.
• Vraag kinderen hun mening bij het bedenken, opbouwen en inrichten van speelhoeken.
• Zoek samen mogelijkheden om het lang stilzitten te beperken en onderbreken.
• …