“Mentaal welbevinden zit in kleine dingen, zoals hoe je omgaat met je leerlingen”

“Mentaal welbevinden zit verweven in ons pedagogisch project, in de manier waarop wij als school georganiseerd zijn”, zegt Ine Vandezande. “Kinderen zitten nu eenmaal vele uren op de schoolbanken dus is het belangrijk dat ze zich daar goed voelen. Omdat we een kleine school zijn – we tellen zo’n 200 leerlingen – is de afstand tussen leerlingen en leerkrachten sowieso minder groot. Ze spreken ons ook gewoon aan met de voornaam.”

Wat is volgens jou de eerste stap om op school bij te dragen tot het mentaal welbevinden van jongeren?

“Een veilige, beschermende omgeving bieden. Verbinding is een belangrijke voorwaarde om tot leren te komen. Leerlingen moeten weten bij wie ze terechtkunnen als ze ergens mee worstelen. De klasleerkracht is altijd het eerste aanspreekpunt, maar als die niet de expertise heeft om het probleem op te lossen, wordt de zorgleerkracht ingeschakeld. Zij sluiten ook aan bij oudercontacten indien nodig. Ze zijn de schakel tussen ouders en de klasleerkracht. Daarnaast geven we de leerlingen zoveel mogelijk verantwoordelijkheid, want ook dat draagt tot bij hun welbevinden.”

Hoe doen jullie dat?

“Door te werken met flexgroepen: leerlingen krijgen in het begin van de week een aantal opdrachten die ze dan zelfstandig moeten afwerken. Elke leerling kan op zijn eigen tempo de taken uitvoeren en elke groep heeft ook een zorgleerkracht. Hiermee volgen we de ABC-theorie van motivatiepsychologie Maarten Vansteenkiste. Door het ABC van Autonomie, Betrokkenheid en Competentie te gebruiken, krik je hun motivatie en dus ook hun welbevinden op.”

Waarom vinden jullie het zo belangrijk om als school in te zetten op dat mentaal welbevinden?

“Omdat we merken dat leerlingen met heel wat uitdagingen worden geconfronteerd en stressgevoelig zijn. Er is veel druk van sociale media, van altijd maar bereikbaar te zijn, van verwachtingen die almaar hoger worden. Als leerlingen veerkrachtig zijn, zijn ze beter in staat om met al die dingen om te gaan. We willen hen weerbaar maken, zodat ze hun plan kunnen trekken in de maatschappij.”

Hoe pak je het concreet aan?

“Elk schooljaar zijn er vier projectweken om hen voor te bereiden op de tweede graad. Daar leren leerlingen zichzelf beter kennen, ontdekken ze hun sterktes en hun werkpunten en welke studierichting het best bij hen past. Maar ook mentaal welbevinden komt aan bod. Er zit bijvoorbeeld een workshop yoga in en eentje rond slaap, ze maken een gezonde picknick en er is een sportmoment. Die weken zorgen voor heel veel verbinding. Het is voor de leerlingen een fijne manier om zichzelf en de anderen te leren kennen. Daarnaast hebben we vier keer per jaar een reflectiedag, waarbij leerlingen in gesprek gaan met hun klasleerkacht. Niet alleen over hun resultaten, maar ook over hoe ze zich op school voelen.”

En in de klas? Zijn er daar alledaagse momentjes waarop er aandacht wordt besteed aan mentaal welbevinden?

“Tijdens het laatste lesuur, als de leerlingen het soms lastig hebben, houden sommige leerkrachten wel eens een mindfulnessmomentje met ademhalingsoefeningen bijvoorbeeld. In de flexgroepen doen we ook beweegmomentjes. Of ze mogen eens de trap op en af lopen als ze hun concentratie kwijt zijn. We hebben ook een middagactiviteit, ‘rustpunt’ heet die, waarbij leerlingen die het wat te druk vinden op de speelplaats in een lokaal kunnen gaan zitten om een boek of een strip te lezen. Daar liggen ook mandala’s en kleurgerief.”

“Onze klasleerkrachten organiseren bovendien elke week een kringmoment, waarbij ze inzetten op verbinding en een fijne sfeer in de klas. En waarbij de methodiek van de proactieve cirkel wordt gebruikt om dingen bespreekbaar te maken. In het begin van het jaar oefenen ze met plezante onderwerpen, zodanig dat als er problemen zijn, ze ook die durven te bespreken. Soms gaan de gesprekken over vriendschap, maar ook over stress en de moeilijke momenten van de week.”

Gebruiken jullie ook de materialen van Gezond Leven?

“Ja, het ‘Wel in je vel’-spel. En op de website vinden we heel wat inspiratie. Ik stel vast dat onze visie en schoolwerking heel sterk inzetten op de bouwblokken van de geluksdriehoek. Bovendien leggen we ook graag de link met andere gezondheidsthema’s, zoals gezonde voeding en sport.”

Hebben de leerkrachten inspraak in wat ze doen rond mentaal welbevinden?

“Zeker. Onze pedagogische visie wordt heel breed gedragen. De zorg voor en verbinden met elkaar, het creëren van een veilig sfeer zitten in het DNA van onze school. Iedereen is overtuigd van het nut van werken aan mentaal welbevinden, maar hoe dat precies gebeurt, bepaalt de leerkracht zelf. De ene doet dat liever met sport en beweging, de andere met mindfulness. En dat is oké. Het is belangrijk om respect te hebben voor al die verschillende manieren.”

Wordt er ook gewerkt aan het welbevinden van de leerkrachten?

“Daar doen we heel hard ons best voor. Uit een recente bevraging over het welbevinden van ons personeel bleek dat iedereen zich gewaardeerd voelt en dat er een aangename werksfeer is, maar ook dat bepaalde groepen veel werkdruk ervaren. We bekijken nu met het beleidsteam of we iets aan die werkdruk kunnen veranderen.”

Met yogasessies?

“Dat niet. (lacht) Maar we maken er wel een punt van om voor elke vakantie ’s middags samen met het team iets te eten en daarna een gezamenlijke activiteit te doen. Dat kan een wandeling zijn, maar ook iets waarbij we moeten samenwerken en elkaar beter leren kennen.”

Op welk project rond mentaal welbevinden ben je nu het meest trots?

“Op de projectweek die we doen rond zorgen voor jezelf en zorgen voor anderen. En de BOUNCE-training die ik samen met vier leerkrachten heb gevolgd. Die was georganiseerd door Arktos, een expertisecentrum voor kinderen en jongeren in kwetsbare situaties. Hierin leer je hoe je leerlingen veerkrachtiger kan maken door hen bijvoorbeeld te leren omgaan met stress, hun grenzen aangeven, … We hebben die training op school gegeven aan een aantal leerlingen waarvan wij dachten dat ze daar baat bij gingen hebben. Een groepje van tien, twaalf leerlingen is buiten de school aan de slag gegaan met die training.”

Welke leerlingen kwamen daarvoor in aanmerking?

“Leerlingen waarbij we merkten dat ze het lastig hadden om grenzen van anderen te respecteren of om hun eigen grenzen aan te geven.”

Heeft die training ook impact gehad?

“De begeleidende leerkrachten hebben nadien nog een gesprek gehad met die leerlingen over wat ze eruit geleerd hebben en hoe ze het ervaren hebben. En dat is ook teruggekoppeld naar de ouders. Zowel ouders als leerlingen vonden dit erg waardevol. Maar natuurlijk is dit geen tovermiddel.”

Tegen welke drempels lopen jullie aan bij het werken rond mentaal welbevinden?

“We merken dat leerlingen soms een stevige rugzak hebben, zichzelf veel druk opleggen of druk voelen vanuit de maatschappij. Het is lastig om die kinderen aan boord te houden. We zorgen dan wel voor een flexibel traject in samenspraak met hun arts of therapeut, maar evident is het niet.”

Werken jullie samen met andere organisaties?

“Ja, met Stad Leuven. Zij hebben bijvoorbeeld de BOUNCE-training gefinancierd. En van de Maakleerplek hebben we een container ter beschikking gekregen. We hebben aan de leerlingen gevraagd wat zij daar mee wilden doen en zij hebben beslist om daar een chillzone van te maken. De container is nu ingericht met zetels en ze kunnen hem reserveren om met een groepje vrienden ’s middags te chillen.”

Waar halen jullie het geld voor activiteiten en materiaal waar geen subsidies voor zijn?

“Uit het budget van onze school. Wij kiezen er bewust voor om geen geld in te zamelen via bijvoorbeeld schoolfeesten of een kaas- en wijnavond. Dat vinden we niet zo democratisch. Zoiets legt extra druk op mensen die het niet breed hebben om daar geld aan te geven, geld dat ze zelf beter voor andere dingen kunnen gebruiken.”

Tot slot, welke tips heb je voor andere scholen die ook willen inzetten op mentaal welbevinden?

“Gedragenheid in het team is belangrijk, de neuzen moeten in dezelfde richting staan. Werken aan mentaal welbevinden zit vaak in kleine dingen, zoals in de manier van omgaan met de leerlingen. Wij hechten veel belang aan respect, in alle richtingen, en op herstel als er iets misloopt. Leerlingen moeten zich gezien en gehoord voelen.”