TIP: Heb aandacht voor groepsdynamiek
Leerlingen zijn sociale wezens en hebben nood aan veilige en warme relaties in de klas. Een positieve groepsdynamiek in de klas speelt een essentiële rol bij het welbevinden van leerlingen én het leerklimaat in de klas. Door aandacht te besteden aan positieve groepsvorming van bij de start van het schooljaar, help je leerlingen om zich goed omringd te voelen.
Leerlingen in een positief gevormde klasgroep zijn emotioneel betrokken en nemen verantwoordelijkheid op in de klas. Ze werken efficiënter samen, gebruiken al hun talenten, tonen respect voor de eigenheid van andere leerlingen en geven eerlijke feedback.
Leerlingen in een negatief gevormde klasgroep maken vaker ruzie met elkaar, zijn regelmatig opstandig tegenover de leerkracht of worden onderdrukt door een dominante leerling. Deze leerlingen respecteren elkaar niet, willen niet samenwerken of nemen geen verantwoordelijkheid op. Ze verspelen hun energie vooral aan de strubbelingen in de klas waardoor ze zich minder kunnen focussen op de taak.
Deze tip is ontwikkeld door KdG Expert.
Hoe positieve groepsvorming begeleiden?
Kijk met een groeps(dynamische) bril naar het gedrag van je leerlingen en lees je klasgroep.
Elke klasgroep doorloopt een aantal fases met typische kenmerken. Zoals een schip op zee, surft je klasgroep doorheen het jaar over een aantal golven: fases met groepsnoden die tijdelijk veel aandacht zullen opeisen. Geef je deze golven geen aandacht, dan zal het woelige water langer blijven hangen of uitgroeien tot een storm. Koers houden op je eigen lesdoelen zal dan heel moeilijk worden.
Kijk je naar de juiste signalen, zoals de groepssamenstelling, de interactie met jou als leerkracht en het soort gespreksonderwerp, dan kan je opmerken in welke fase jouw klasgroep zich bevindt en welk onderliggende groepsnood van belang is op dit moment. Inspelen op deze nood door je rol en werkvormen hieraan aan te passen, stuwt de groepsvorming verder in de goede richting. Klik op een golf hieronder om meer te weten te komen over elke fase.
- Bij elke fase past een andere rol als leerkracht. Bij een rol horen bepaalde doelen en taken die de ontwikkeling van de klasgroep ten goede komen. Onder elke fase lees je meer over welke rol je als leerkracht speelt, en welke doelen en taken hier aan gekoppeld zijn.
- Pas je werkvormen aan. Kies voor werkvormen die expliciet werken rond groepsdynamische thema’s zoals kennismaking, het waarderen van verschillen of het geven van persoonlijke feedback. Kies daarnaast ook voor coöperatieve werkvormen die vakinhoud en groepsvorming combineren. Een win-win!
Met coöperatieve of groepsdynamische werkvormen maak je bewust gebruik van de groepssamenstelling. Je structureert de interactie en rollen van de leerlingen op maat van je klasgroep. Zo geef je hen een veilig en uitdagend kader om samen te werken en daaruit te leren.
Doorheen de groepsdynamische fases kan je een sociaal-emotionele leerlijn ontdekken: naarmate de groep ontwikkelt, voelen leerlingen zich veiliger in steeds grotere subgroepen. Bij elke fase sommen we enkele passende voorbeelden van werkvormen op.
- Maak het groepsproces bespreekbaar. Vergroot het zelfinzicht van je groep door de juiste vragen te stellen en actieve review-werkvormen te gebruiken. Bewustwording helpt leerlingen om de groepsvorming meer zelf in handen te nemen, op een positieve manier.
Bronnen:
- Gieles, P., Konig, A. & Lap, J. (2003). Begeleiden van de groep. Houten: Educatieve Partners Nederland.
- Hovelynck J., Van den Auweele, Y. (1998). Group development in the physical education class, in Vanden Auweele Y., Bakker F., Biddle S. Durand M. & Seiler R. (Eds), Psychology for physical educators. Champaign: Human Kinetics.
- Kagan, S., Kagan, M. (2010). Coöperatieve leerstrategieën: Research, principes en de praktische uitwerking. Rotterdam: Bazalt.
- Luitjes, M., de Zeeuw-Jans, I. (2011). Ontwikkeling in de groep: Groepsdynamica bij kinderen en jongeren. Bussum: uitgeverij Coutinho.
- Remmerswaal, J. (2006). Begeleiden van groepen: Groepsdynamica in praktijk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.