Lekkerbekjes – onderbouwing gezond eetgedrag en de voedingsdriehoek
We hebben een aangeboren voorkeur voor zoete, romige en eiwitrijke smaken en een aangeboren afkeer van zure en bittere smaken. Deze voorkeurssmaken spelen een rol in de moeilijkere aanvaarding van bv. groenten. Zoete hapjes gaan er bij de meesten vlot in en bittere (bv. witloof, spruitjes, broccoli) of zure voedingsmiddelen (bv. tomaat, citrusvruchten, kiwi) vaak minder goed.
Neofobie of een kieskeurig eetpatroon
Kinderen hebben een zekere mate van voedselneofobie. Dat is een vrij banale angst om ongekende voedingsmiddelen te eten. De neofobische reactie is universeel en komt dus bij alle kinderen voor, maar de intensiteit ervan kan sterk variëren van kind tot kind.
Neofobie is niet hetzelfde als een kieskeurig eetpatroon. Bij een kieskeurig eetpatroon weigert een kind een groot deel van het voedsel dat hij al kent. Kieskeurig eten gaat dus over het leren appreciëren van voedsel. Dit proces kan pas starten als het kind durft te proeven of zijn neofobie voor onbekende smaken overwint. Het is dus belangrijk dat kinderen van jongs af aan de verschillende smaken en een waaier aan voedingsmiddelen leren kennen om ze nadien verder te leren appreciëren. Als kinderen geen verschillende smaken leren appreciëren, riskeert hun eetpatroon veel te eenzijdig te zijn en is de kans groot dat ze vooral zoete en zoute − suiker- en vetrijke voeding dus – zullen eten.
Vanaf de leeftijd van 7 jaar (lagereschoolkinderen) is neofobie nog niet verdwenen maar minder sterk aanwezig dan bij de peuter- en kleuterleeftijd. Het smakenpallet wordt verder uitgebreid en bepaalde andere aspecten zoals beschikbaarheid van verschillende (gezonde én ongezonde) voedingsmiddelen, invloed van eigen verantwoordelijkheid en participatie, invloed van reclametechnieken zoals cartoonfiguren … winnen ook aan belang. Deze factoren blijken in deze leeftijdsgroep meer invloed te hebben op gezond eetgedrag dan kennis rond gezonde voeding. Vanaf de leeftijd van 7 jaar is het kind bovendien heel erg gericht op het gezin. De ouders, broers en/of zussen zijn de belangrijkste personen: zij hebben dus een sterke modelfunctie.
Lees meer over het eetgedrag van kinderen en tips voor ouders.
Het Lekkerbekjesspel
Het Vlaams Instituut Gezond Leven ontwikkelde voor kinderen vanaf 7 jaar geen educatief maar een ervarings- en belevingsgericht spel waarin een aantal theoretische strategieën om eetgedrag positief te beïnvloeden vervat zitten. Het spel kan binnen het gezin gespeeld worden en is naast eetgedrag ook gericht op het stimuleren van bewegingsactiviteiten en minder zitten.
Met het Lekkerbekjes-bordspel vullen spelers om het snelst hun scorebord met smul- en beweegtokens. Die verdienen ze door opdrachten – die telkens proeven en bewegen combineren – uit te voeren. De eerste die voldoende opdrachten heeft vervuld en zijn scorebord vol heeft, is de grote winnaar van het spel.
Hapjes volgens de voedingsdriehoek
Het spel wordt gespeeld met voedingsmiddelen die gelinkt zijn aan de voedingsdriehoek. De uitgangspunten ‘eet in verhouding meer plantaardige dan dierlijke voeding’ en ‘vermijd ultrabewerkte voeding zoveel mogelijk’ worden toegepast door in het spel meer hapjes te integreren met voedingsmiddelen uit de donkergroene zone van de voedingsdriehoek (3 soorten hapjes zoals groenten, fruit, volkorenbrood, ongezouten noten …) t.o.v. voedingsmiddelen in de lichtgroene zone (2 soorten hapjes zoals kaas, ei, gebakken kip …) en rode zone (1 soort hapje zoals chocolade, borrelnootjes …).
De spelkaarten bepalen welke hapjes en dipjes geproefd worden of welke bewegingsactiviteit de spelers mogen uitvoeren. Er zijn meer spelkaarten die vragen om een gezond hapje te proeven uit de groene zones van de voedingsdriehoek dan kaarten die aanzetten om ongezondere hapjes uit de rode zone te proeven.
Ook hapjes uit de rode zone?
Dat er hapjes uit de rode zone geproefd mogen worden, maakt het spel nog net iets aantrekkelijker voor kinderen. En het volgt de gedachtegang dat het belangrijk is dat kinderen leren omgaan met ongezonde snacks, in plaats van ze volledig te verbieden. De dips (bv. hummus, smeerkaas, chocoladesaus) worden samen met een hapje geproefd: dat zorgt soms voor knotsgekke combinaties of net voor een combinatie die het proeven van een minder geliefd voedingsmiddel aantrekkelijker of gemakkelijker maakt.
Betrokkenheid en participatie
Ouders en kinderen bepalen samen met welke hapjes ze het spelbord vullen. Hiervoor kunnen ze voedingsmiddelen die ze in huis hebben gebruiken, of vooraf samen boodschappen doen. We raden ook aan om samen de voedingsmiddelen voor het spel voor te bereiden, zoals de groentjes wassen en snijden. Door de kinderen extra te betrekken en inspraak te geven bij de voorbereidingen, zullen ze misschien sneller willen proeven tijdens het spel zelf.
Positieve sfeer en beloning
Kinderen worden positief beloond want ze verdienen tokens als ze hapjes proeven of bewegingsactiviteiten uitvoeren. Zo kunnen ze het spel winnen. Daarnaast kunnen de complimenten, leuke reacties en de fijne sfeer die rond het spelconcept hangen ook een positieve invloed hebben die de kinderen later met de voedingsmiddelen en bewegingsactiviteiten zullen associëren. Dat vergroot de kans dat ze de voedingsmiddelen gemakkelijker en meer zullen eten, en de bewegingsactiviteiten meer zullen doen.
In het spel zit ook een ‘liever-niet-kaart’. Spelers kunnen die gebruiken wanneer ze niet willen proeven. Zo kan het spel gespeeld worden in een ongedwongen sfeer.
De manier waarop de hapjes op het spelbord worden aangeboden, kan ook een invloed hebben op het proefproces. Kinderen eten met hun ogen. Hapjes in leuke kommetjes op een kleurrijk spelbord gaan veel makkelijker binnen dan hapjes die op een neutrale manier aangeboden worden.
Goede voorbeeld
Ouders, broers, zussen en speelkameraadjes kunnen het goede voorbeeld geven door samen hapjes te proeven en bewegingsactiviteiten uit te voeren. De 6 verschillende, schattig ogende ‘Lekkerbekjes’ maken het voor kinderen misschien ook aantrekkelijker om te proeven en te bewegen.
