“Gezonde voeding? Ja! Ik wil op mijn zeventigste de trap nog op kunnen”
Zeven jaar bestaat de volledig vernieuwde versie van de voedingsdriehoek al, maar deze infografiek is allesbehalve oud/out. Meer zelfs, de voedingsdriehoek is vandaag het meest gekende model van Gezond Leven. “Hij is duidelijk en overzichtelijk. Het beeld blijft makkelijk hangen en motiveert je om je gezonde voedingsgewoontes aan te houden”, vindt Susan, die er zich al jarenlang door laat inspireren.
De originele voedingsdriehoek werd 27 jaar geleden al ontwikkeld, maar het educatief model kreeg in 2017 een volledig nieuw jasje: de aangepaste versie werd losgekoppeld van de bewegingsdriehoek en focust op plantaardige en weinig of niet-bewerkte voeding, zoals groenten, fruit, volle granen, peulvruchten en noten. De driehoek richt zich vanaf dan ook niet enkel meer naar gezondheidsprofessionals, maar ook naar het grote publiek. En met succes, want uit een recente merkenbevraging bij een representatieve steekproef van 1.000 Vlamingen blijkt dat maar liefst 85% de voedingsdriehoek kende of herkende.
Oma als inspiratiebron
Ook voor Susan De Vos, medewerker digitale toepassingen bij Gezond Leven, is de voedingsdriehoek al heel lang de basis van haar gezonde eetgewoontes. “In mijn tienerjaren ging ik in de zomervakantie vaak logeren bij mijn grootmoeder. En zij is voor mij altijd een grote bron van inspiratie geweest”, vertelt Susan. “Zij leerde me bijvoorbeeld yoga, maar ook gezond eten. Ik moest van haar zoveel mogelijk suikerrijk voedsel weren, want dat was volgens haar de bron van veel ziektes. En zo heeft ze me op een bepaald moment ook laten kennismaken met de voedingsdriehoek, die ik sindsdien altijd als leidraad blijven gebruiken.”
Wat heb je uit de voedingsdriehoek geleerd?
“Dat het belangrijk is om heel veel groenten te eten. Dat het beter is om volkoren producten te gebruiken in plaats van wit brood, witte pasta en witte rijst. En dat je je suiker- en zoutinname best beperkt in je maaltijden én dat je moet opletten met snoepen.”
“Ik kijk altijd naar de adviezen over wat je best meer en wat je best minder eet. Ik ben bijvoorbeeld minder vlees gaan eten en wat minder melkproducten gaan gebruiken”
Susan De Vos
Wat spreekt je zo aan in dit model?
“Ik ben heel visueel ingesteld, de voedingsdriehoek is heel duidelijk en overzichtelijk. Het beeld van de driehoek blijft makkelijk hangen en motiveert je om je gezonde voedingsgewoontes aan te houden.”
Hoe pas je de voedingsdriehoek heel concreet toe in je leven?
“Ik kijk altijd naar de adviezen over wat je best meer en wat je best minder eet. Ik ben bijvoorbeeld minder vlees gaan eten en wat minder melkproducten gaan gebruiken. Ik zet ook elke ochtend een fles van anderhalve liter water op mijn bureau en ik zorg ervoor dat die leeg is tegen het einde van de dag.”
Kan je een voorbeeld geven van hoe jouw dagmenu eruitziet?
“Ik begin de dag met skyr, platte kaas of magere yoghurt met blauwe bessen, ananas of frambozen. En dat in combinatie met granola, zelfgemaakt of uit de winkel, maar dan wel die zonder toegevoegde suiker. ’s Middags eet ik volkorenbrood of een volkoren wrap met rauwkost en zelfgemaakte tonijnsalade. Soep eet ik ook heel vaak. Of een gewoon slaatje. En ’s avonds maak ik dikwijls wokgerechten met volkoren noedels of zilvervliesrijst en verse groenten. Soms eet ik er een stukje kip bij, maar even vaak is het vegetarisch. Ook ovenschotels staan regelmatig op mijn menu, met zoete aardappels, wortels, tomaat, paprika, …”
“Af en toe eens iets uit de rode bol van de driehoek moet kunnen. Ik probeer zo’n ‘uitspatting’ wel te compenseren door nadien veel water te drinken en extra veel groenten te eten”
Susan De Vos
“Pasta lust ik ook graag, maar ook daar probeer ik zo veel mogelijk de volkorenversie te nemen. Daar maak ik dan een groentesaus bij en soms wat gehakt. Rood vlees eet ik dan weer heel weinig, niet vaker dan één keer om de twee, drie weken. Ik ben dol op frietjes, maar ik zal ze niet meer dan één keer per maand eten. In het weekend durf ik wel al eens een glas rode wijn te drinken. Af en toe eens iets uit de rode bol van de driehoek moet kunnen. Ik probeer zo’n ‘uitspatting’ dan wel te compenseren door de dag nadien veel water te drinken en extra veel groenten te eten. Ik leef zeer gezond, maar ik vind wel dat je soms eens iets ongezonds mag nemen als je dat echt graag eet.”
Wat is dat bij jou?
“Chips! En je hebt wel alternatieven, zoals oven baked chips. Maar als je dan kijkt wat daar allemaal inzit, blijkt dat niet veel beter dan de gewone versie. Tja, dan kan je evengoed af en toe eens de originele, écht lekkere, chips eten. Ik neem wel altijd een kommetje omdat je het dan beter kan afmeten en je iets meer controle hebt over hoeveel je precies eet.”
Vind je het moeilijk om de balans in evenwicht te houden?
“Soms wel. ’s Avonds na het avondeten krijg ik vaak zin in iets zoets. Ik neem dan bijvoorbeeld een stuk pralinéchocolade. Maar ik heb geleerd dat er betere alternatieven zijn, zoals pure chocolade. Of een magere yoghurt met blauwe bessen.”
“Mijn motto is: als je de ingrediënten niet kent, laat het dan liggen. Of maak je eigen, gezonde versie”
Susan De Vos
Hou je altijd rekening met wat er op de verpakking staat?
“Ja, ook met de Nutri-Score bijvoorbeeld. Die geeft al een goed algemeen beeld van hoe gezond een product is. Als ik meer details wil of twijfel, scan ik de meer bewerkte producten met een foodapp om te achterhalen of er niet te veel suikers en zout inzit. Mijn motto is ook: als je de ingrediënten niet kent, laat het dan liggen. Of maak je eigen, gezonde versie.”
Waarom is gezonde voeding zo belangrijk voor je?
“Op een bepaald moment kreeg ik van de dokter te horen dat ik een groot risico had op baarmoederhalskanker omwille van HPV, het humaan papillomavirus. Ik heb toen contact opgenomen met een orthomoleculair therapeut en hij raadde me aan om gezond te eten en veel te sporten. Want op die manier kan je je weerstand vergroten en zo op een natuurlijke manier de strijd aangaan met virussen. Vanaf dan ben ik heel erg op mijn eten gaan letten en veel gaan fitnessen en lopen.”
Voel je je sindsdien ook beter?
“Ja, ik voel mij fitter en sterker. En ik ben ondertussen HPV-vrij. Ik geloof heel erg in het feit dat onze gezondheid mee wordt bepaald door wat we eten en hoe we bewegen. Ik wil op mijn zeventigste nog vlotjes de trap op en af kunnen, dat is voor mij een enorme motivator om te kiezen voor een gezonde leefstijl. Ik wil ook als ik oud ben zo fit mogelijk zijn zodat ik ook dan nog zoveel mogelijk kan doen.”
En dit zeggen onze experten...
Focus op voeding, niet op voedingsstoffen
De voedingsdriehoek werd ontwikkeld met een holistische bril op de neus: we keken naar het effect van ‘een voedingsmiddel als geheel’ op onze gezondheid. Want dat is groter dan de som van de voedingsstoffen die het bevat. De klassieke focus op voedingsstoffen schiet hierin tekort, iets wat je ook merkt in het verhaal van Susan: suiker weren als bron van ziektes, kiezen voor magere yoghurt, orthomoleculair voedingsadvies, voedingsmiddelen screenen op stoffen, … De focus op calorieën en individuele nutriënten is niet voldoende voor de preventie en de aanpak van obesitas en andere voedingsgerelateerde welvaartsziekten. Deze benadering houdt immers geen rekening met ruimere aspecten dan de nutritionele samenstelling. Twee voorbeelden hiervan zijn verzadiging (hoe snel en hoe lang krijgt iemand een vol gevoel) en consumentengedrag (bv. iets vervangen door of compenseren met andere voedingsmiddelen).
Moeten we ‘uitspattingen’ compenseren?
De richtlijnen en tips bij de voedingsdriehoek draaien niet enkel om wat je eet, maar ook om hoe je eet. Eén van de belangrijke ‘hoe’-tips bij de voedingsdriehoek? Geniet van wat je eet! Susan haalt het zelf ook aan: “Ik leef zeer gezond, maar ik vind wel dat je soms eens iets ongezonds mag nemen als je dat echt graag eet."
Onze tip voor Susan? Eens chips (ja, ook die lekkerste soort 😉) eten is geen grote uitspatting en hoef je dan ook niet te compenseren. Als je zin hebt in chocolade is het geen oplossing om yoghurt met blauwe bessen te eten. Geniet dan maar gewoon van dat stukje chocolade of die praline en eet daar wat blauwe bessen bij.
Dank je wel, oma van Susan!
In het verhaal van Susan herken je ook het belang van de sociale context. Haar oma heeft een cruciale rol gespeeld in het vormen van de normen en waarden die Susan hecht aan gezonde voeding. Onderzoek toont aan dat (groot)ouders en andere zorgfiguren een cruciale rol spelen in de ontwikkeling van gezonde eetgewoontes van kinderen en jongeren, die ze meenemen tot in de volwassenheid.
Focus op haalbaar en betaalbaar
Niet iedereen heeft echter dezelfde ondersteuning en middelen als Susan. Zowel in onderzoek bij de voedingsdriehoek, als in andere studies, wordt ‘de prijs’ door een groot deel van de Vlamingen op één gezet bij de voedingskeuze. Vooral mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie leven en eten vaak ongezonder. Niet omdat er geen voeding is, maar omdat ze er minder of geen toegang toe hebben en over minder voedselvaardigheden beschikken. Bij de verdere implementatie van de voedingsdriehoek wil Gezond Leven dan ook focussen op het ondersteunen van mensen die te maken krijgen met voedselongelijkheid en voedselonzekerheid.
Een brede kijk op gezondheid
Net zoals veel mensen, had Susan ook een belangrijke drijfveer om gezonder te eten en te bewegen, namelijk haar risico op baarmoederhalskanker. Maar er is geen rechtstreeks relatie tussen voedings- en beweeggedrag en het vermijden van HPV. Onze gezondheid wordt beïnvloed door verschillende factoren. Die noemen we gezondheidsdeterminanten. Onze leefstijl – denk aan ons eet-, slaap-, beweeg-, zit- en rookgedrag – speelt daarin een belangrijke rol. We moedigen Susan dan ook aan om haar gezonde leefstijlgewoontes vast te houden. Dat maakt de kans dat ze op haar zeventigste nog gemakkelijk de trap op kan inderdaad een stuk groter!
