Een rookvrij leven draait niet enkel om verbieden
Iedereen heeft recht op een rookvrij leven. Daar zijn we het allen over eens. We zijn het ook eens over de bijzondere aandacht die we hierbij moeten hebben voor kinderen, dat getuigt het instant-succes van de recente actie Generatie Rookvrij, waarvan het Vlaams instituut Gezond Leven mee aan de wieg stond. Maar wat daarvoor dan de beste aanpak is, daar zijn we het blijkbaar net iets minder over eens. Zo pleit professor Godderis voor een algemeen rookverbod in openlucht, met uitzondering van privéterreinen. Gezond Leven denkt hier anders over.
De voorbije decennia kwam er een wetgeving rond het rookverbod in binnenruimten (openbare plaatsen, bedrijven en horeca), recenter rond een rookverbod in het hele schooldomein en zeer recent een wetsvoorstel voor een rookverbod in de auto als er kinderen aanwezig zijn.
Een wettelijk rookverbod voor de hele publieke ruimte
Professor Godderis gaat nu een stap verder en pleit voor niet minder dan een wettelijk rookverbod in de volledige publieke buitenruimte. Roken zou dan enkel nog toegelaten zijn in de privésfeer, behalve dan in de auto met kinderen.
Voor Gezond Leven en wellicht elke ‘goed menende’ ouder geniet het ook de voorkeur om niet binnen in huis te roken (nooitbinnenroken.be), zonder te willen pleiten voor een wettelijk verbod hiervoor. Blijft over: de private tuin of terras.
Voldoende oog voor roker als afhankelijke verslaafde?
Op het voorstel van Godderis kwamen snel reacties van rokers en van de tabaksindustrie. Behalve het feit dat hierbij de valse argumentatie van vrije keuze en de mythe van de vrije roker wordt gebruikt, hebben ze wel een punt dat met hen (en hun legale gedrag) geen rekening wordt gehouden.
Ook vanuit een bredere visie dringt zich de vraag op of een wettelijk rookverbod in de hele openbare ruimte wel de juiste aanpak is om het recht op een rookvrij leven voor elk te vrijwaren. En of hierbij wel voldoende oog is voor rokers, niet als vrije roker maar als afhankelijke verslaafde?
Godderis nuanceerde later: een wettelijk rookverbod zou er vooral moeten komen in een perimeter rond toegangen tot scholen, bedrijven, ziekenhuizen, cafés. Is dat dan de goede aanpak?
Scholen: eerste wettelijk verbod voor roken in openlucht
Met de invoering van het rookverbod in schooldomeinen vanaf 1 september 2008, dat vanaf 1 september 2018 nog verscherpt wordt, kwam er voor het eerst een wettelijk verbod voor roken in openlucht.
De centrale argumentatie? De opvoedkundige opdracht van de school. Een voorbeeldfunctie naar kinderen mocht dus afgedwongen worden, want zien roken doet immers roken.
Vooraf was er ongerustheid over het verplaatsen van het roken of de rookproblematiek (leraren, leerlingen en hun ouders) naar de ingang van de school. Dat zou overlast in de buurt en imagoschade voor de school betekenen, en van een rookvrije schoolomgeving voor de leerlingen zou dan ook niet echt sprake zijn.
Rookvrije omgeving voor kinderen
Toen al kwam de vraag naar boven om roken in een perimeter rond de ingang wettelijk te verbieden. Gezond Leven vond een wettelijk verbod hiervoor geen goed idee, het zou de problematiek gewoon een aantal meters verplaatsen.
Wel pleitte Gezond Leven ervoor om binnen de school hierover samen afspraken te maken, op maat van de school en gedragen door de leerlingen, leraren en ouders. In een groot deel van de scholen lukte dit meestal.
Zo wordt effectief gewerkt aan de verdere normalisatie van de rookvrije omgeving, zeker op plaatsen waar kinderen zijn. Een aanpak die ook binnen de actie Generatie Rookvrij centraal staat en waarin sport-, speelplein- en pretparkuitbaters, dierentuinen en kinderboerderijen worden aangemoedigd om met hun rookbeleid een rookvrije omgeving voor kinderen te realiseren.
Recept voor succesvol rookbeleid
Ziekenhuizen en bedrijven sprongen ondertussen al op dezelfde kar, en dit zonder wettelijk verbod. Onlangs nog het AZ Groeninge. Het ziekenhuis maakte de campus helemaal rookvrij met rookpunten enkele meters van de ingang.
Het laat geen twijfel wat het recept is voor een succesvol rookbeleid in scholen, bedrijven en ziekenhuizen. Een mix van interventies waarbij je vertrekt vanuit het wettelijk rookverbod in de binnenruimten, uitgebreid met lokale afspraken over roken in de buitenruimten en omgeving, ondersteund door een positieve sensibilisering van rokers en niet-rokers, met een adequate ondersteuning van rookstop voor wie dit wilt.
Rokers meekrijgen
Een wettelijk rookverbod voor een bepaalde perimeter rond een ingang van bijvoorbeeld een ziekenhuis of een school zou in dit verhaal zinvol kunnen zijn, maar niet voldoende. Er mag niet van verwacht worden dat het ziekenhuizen, scholen of de samenleving er van zal ontslaan om met verschillende argumenten en acties verder te werken aan de realisatie van een rookvrije omgeving voor onze kinderen en voor iedereen die een rookvrij leven wenst.
Of anders gezegd: het rookvrij maken van je ingang mag geen verbod zijn tégen rokers. Je moet rokers meekrijgen, met hen in dialoog gaan waarom je gaat voor een rookvrij terrein en hen helpen om zich aan de nieuwe afspraken te houden.
Ook door hen naast de afspraken, een plaats in openlucht of alternatief te bieden waar ze wel kunnen roken.
Verbieden is één ding, een échte rookvrije omgeving realiseren een ander ding. Het is het laatste dat je nodig hebt om het recht op rookvrij leven te garanderen.
