Inzetten van Community Health Workers
Meer info over deze techniek
CHW'ers zijn personen die specifieke gezondheidsdiensten verlenen of ondersteuning bieden binnen de gemeenschap waarin ze actief zijn. In bepaalde gevallen is CHW een betaalde functie (bv. Community Health Workers-pilootproject), in andere gevallen werken CHWers als vrijwilliger. De dienstverlening is voor burgers echter altijd gratis.
Binnen het Community Health Workers-pilootproject in België werden acht rollen (meer info en voorbeelden van de invulling van de rollen vind je hier) van een CHWer gedefinieerd:
- Bruggen bouwen tussen individuen, gemeenschappen en zorg- en welzijnsprofessionals
- Verstrekken van cultureel aangepaste gezondheidsinformatie (zie ook op maat werken)
- Helpen bij het navigeren in het gezondheidszorgsysteem
- Bieden van coaching en sociale steun
- Opkomen voor individuen en gemeenschappen
- Versterken van gezondheidsvaardigheden op individueel en groepsniveau
- Outreachend optreden
- Deelnemen aan evaluatie en onderzoek
Onderzoek toont duidelijk de positieve effecten van CHW-interventies op vlak van het verminderen van ziektelast bij chronische aandoeningen, het versterken van gezondheidsvaardigheden, het verminderen van gezondheidsongelijkheid en het verlagen van de druk op de eerstelijnszorg. De effecten zijn bijzonder duidelijk voor doelgroepen in maatschappelijk kwetsbare situaties, bv. oudere mensen die sociaal geïsoleerd leven of anderstalige nieuwkomers. Wil je meer weten over werkwijzen die je helpen om mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties te bereiken, bekijk dan zeker de publicatie ‘Aan gezondheid werken met mensen in maatschappelijk kwetsbare situaties’ waar CHW-interventies ook aan bod komen.
Vergelijkbare technieken
CHWers kunnen ook als rolmodel optreden binnen hun gemeenschap. Lees meer over de techniek modeling.
CHWers sluiten vaak aan op culturele karakteristieken van de doelgroep. Lees meer over de techniek culturele overeenkomsten.
Hoe pas je deze techniek toe?
Deze techniek kan als een aparte interventie (grootschalig) worden toegepast (bv. CHW-project van Intermut), maar kan ook geïntegreerd worden binnen een bredere/bestaande interventie/campagne (bv. vaccinatieambassadeurs).
Volgende aspecten zijn bijzonder belangrijk bij de toepassing van deze techniek:
- Rekrutering: het is belangrijk dat toekomstige CHW'ers inzichten hebben in drempels en hefbomen die mensen binnen de gemeenschap/wijk ervaren (bv. sociale normen die gedragsverandering mogelijks in de weg staan of kunnen bevorderen). Zo kan je bijvoorbeeld samenwerken met lokale organisaties die geschikte kandidaten kunnen voorstellen of vacatures verspreiden via een wijkgezondheidscentrum of een buurtcentrum. Bij de selectie van CHW'ers is het ook belangrijk dat je niet enkel mensen selecteert die aan de rand van de community staan (bv. de hogeropgeleiden binnen een lage SES-buurt), maar zorgt voor voldoende diversiteit.
- Training: het voorzien van vormingen is essentieel om de kwaliteit van CHW-interventies te garanderen en de CHWers in hun groeiproces te ondersteunen. Hierbij dient bewaakt te worden dat ze niet te veel opgeleid worden, zodat de doelgroep het gevoel behoudt dat deze persoon deel uitmaakt van hun community (en door de opleiding niet aan de rand of erbuiten komt te staan). Mogelijke onderwerpen voor vormingen zijn algemene gezondheidsbevordering, empowermentstrategieën, cultureel-sensitief en inclusief communiceren en gedragsinzichten. Door in te gaan op de interesses en noden van de deelnemers kan men ook vormingen op maat geven. Verschillende (Engelstalige) organisaties bieden online vormingen voor CHWers (bv. chwtraining.org).
- Evaluatie: zoals bij elke interventie is een grondige evaluatie belangrijk om de kwaliteit te garanderen en groeipunten op te sporen. De Community Health Worker Assessment and Improvement Matrix (CHW AIM) is een gestandaardiseerde toolkit om CHW-interventies te evalueren en werd o.a. gebruikt voor de evaluaties van het CHW-project van Intermut.
Inspirerende voorbeelden
Intermutualistisch project Community Health Workers België
Binnen het Community Health Workers project stellen de ziekenfondsen een 50-tal Community Health Workers betaald te werk. Zij helpen mensen die maatschappelijk zeer kwetsbaar staan op weg naar bijvoorbeeld de huisarts, de apotheek, de tandarts, de psycholoog. Daarnaast zijn ze zeer goed geplaatst om structurele drempels naar de zorg op te merken en te signaleren. Kortom, het project zet de schouders onder het toegankelijker maken van (complexe) zorg voor mensen in een maatschappelijk kwetsbare situatie.
Gezondheidsgidsen
Sinds 2019 schakelt de stad Gent gezondheidsgidsen in voor haar inwoners. Een gezondheidsgids is een vrijwilliger die mensen kan helpen en ondersteunen als ze vragen hebben over hun gezondheid. Ze tonende weg naar de juiste diensten en spreken niet alleen Nederlands, maar ook andere talen. Zo kunnen ze helpen met taaldrempels. De gezondheidsgidsen gaan van deur tot deur of bieden ondersteuning via telefoon of chat.
Safe ‘n Sound
Op verschillende festivals en evenementen verdelen de Safe 'n Sound-peers risicobeperkende materialen zoals oordoppen en condooms, en gaan ze in gesprek met bezoekers van de infostand over het gebruik van alcohol en andere partydrugs, veilig seksueel gedrag en gehoorbescherming. Dit doen ze objectief, vrijblijvend en zo laagdrempelig mogelijk, met als voornaamste doel risicobeperking of harm reduction. Het gebruik van getrainde vrijwilligers of ‘peers’ (ook wel te omschrijven als leefstijlgenoten) leent zich hier uitstekend voor. Om het ijs te breken aan de infostand hebben ze kennistests en enquêtes mee.
Referenties
- Latkin CA, Knowlton AR. Social Network Assessments and Interventions for Health Behavior Change: A Critical Review. Behav Med. 2015;41(3):90-7. doi: 10.1080/08964289.2015.1034645.
- Van Iseghem, T., Jacobs, I., Vanden Bossche, D. et al. The role of community health workers in primary healthcare in the WHO-EU region: a scoping review. Int J Equity Health 22, 134 (2023). https://doi.org/10.1186/s12939-023-01944-0
- Masquillier Caroline en Wouters Edwin (2023), Community health workers in België – rapport 2022, Universiteit Antwerpen: Antwerpen, 155p., ISBN:97890572878
Auteur: Moritz Gallei (Vlaams Instituut Gezond Leven vzw) met medewerking van de werkgroep gedragsinzichten.