Activerend leren
Meer info over deze techniek
Er zijn twee manieren om informatie te verwerken: centraal en perifeer. Centrale informatieverwerking gebeurt wanneer je informatie zorgvuldig overweegt en vergelijkt met andere informatie en overtuigingen. Perifere informatieverwerking vindt plaats wanneer je informatie verwerkt zonder zorgvuldige overweging of vergelijking. Onderzoeksresultaten suggereren dat centrale informatieverwerking gelinkt is aan sterkere attitudeverandering en hogere consistentie tussen attitudes en gedrag. Het vergroot ook de kans op blijvende gedragsverandering en helpt mensen beter met tegenargumenten om te gaan. Gezondheidsbevorderaars kunnen activerend leren inzetten om centrale informatieverwerking te bevorderen.
Activerend leren is een breed concept en veel andere technieken in onze tool zijn geïnspireerd door/gebaseerd op activerend leren. Bijvoorbeeld:
- Geleide oefening (guided practice - techniekenfiche binnenkort beschikbaar) verwijst naar een leermethode waarbij individuen onder begeleiding van een instructeur of mentor een bepaalde vaardigheid (bv. samen een beweegoefening aanleren) leren of versterken. Tijdens een geleide oefening ontvangen deelnemers directe feedback en ondersteuning om hun leerproces te bevorderen.
- Ervaring van actieve beheersing (enactive mastery experience - techniekenfiche binnenkort beschikbaar) focust op het leren uit resultaten en feedback bij het uitvoeren van taken die altijd iets uitdagender worden (bv. geleidelijk meer plantaardig koken en eten).
- Directe ervaring (direct experience - techniekenfiche binnenkort beschikbaar) is een specifiek type van activerend leren en focust op het leren uit ervaringen/oefeningen in een realistische context (bv. oefenen om sociale druk om alcohol te drinken te weerstaan als je uitgaat met vrienden).
Vergelijkbare technieken
Andere technieken die activerend leren bevorderen, zijn discussie, modeling, beoordeling van gedragseffecten op omgeving, entertainmenteducatie.
Hoe pas je deze techniek toe?
Activerend leren is een geschikte manier om gedragsverandering te stimuleren omdat het deelnemers actief betrekt bij het leerproces. Daardoor raken ze meer gemotiveerd en verhoogt de kans op duurzame gedragsverandering. Hier zijn enkele manieren om activerend leren toe te passen in de context van gezondheidsbevordering:
- Interactieve workshops en trainingen: organiseer workshops en trainingen waarbij deelnemers actief meedoen met activiteiten zoals groepsdiscussies, rollenspellen, casestudy's en demonstraties. Op deze manier kunnen ze niet alleen informatie absorberen, maar die ook toepassen in praktijksituaties.
- Simulaties: gebruik simulaties om real life situaties na te bootsen waarbij deelnemers beslissingen moeten nemen die hun gezondheid beïnvloeden. Dit kan hen helpen om hun reacties te oefenen en te leren van de resultaten.
- Praktijkgerichte activiteiten: door hands-on ervaringen op te doen, kunnen deelnemers nieuwe gezonde gewoonten ontwikkelen en de waarde ervan inzien. Integreer praktijkgerichte activiteiten, zoals koken, tuinieren of sporten (bv. wisselwerken in je workshop) of maak het deel van je routine in de ouderenzorg, crèche, school, ...
- Peer-to-peer leren: moedig peer-to-peer leren aan door deelnemers samen te brengen in kleine groepen waar ze ervaringen, kennis en tips kunnen delen over gezondheid. Dit kan de betrokkenheid vergroten en een gevoel van gemeenschap opbouwen.
- Reflectie en zelfevaluatie: stimuleer deelnemers om regelmatig te reflecteren op hun gezondheidsgedrag en doelen. Dit kan door middel van dagboekschrijven, zelfevaluatieformulieren of groepsbesprekingen. Het helpt hen bewust te worden van hun sterke punten en van de dingen waar verbetering mogelijk is.
- Gebruik van technologie: maak gebruik van technologische hulpmiddelen, zoals mobiele apps, wearables en online platforms om activerend leren te ondersteunen. Deze tools kunnen deelnemers helpen om hun voortgang bij te houden, doelen te stellen en feedback en aanmoediging te ontvangen.
Inspirerende voorbeelden
Risk Factory
De Risk Factory past activerend leren toe om de vaardigheden van leerlingen met betrekking tot veiligheidsrisico's te versterken:
‘Jij bent in het dagelijks leven verantwoordelijk voor jouw eigen veiligheid en gezondheid. Het is dus belangrijk dat je weet wat je moet doen als jou iets overkomt. Dat leer je in de Risk Factory. Hier krijg je antwoorden op allerlei vragen die gaan over veiligheid, gezondheid en duurzaamheid. En nog veel belangrijker, je leert hoe je hiermee om moet gaan. Door zelf te doen en te ervaren.
Mobiele Demowoning
De mobiele demowoning is ontwikkeld als instrument om het gesprek aan te gaan over het belang van verluchten en ventileren en over hoe om te gaan met problemen van vocht en schimmel in huis. Het huisje is zo opgebouwd dat je via een visuele vergelijking tussen de ‘goede’ en ‘slechte’ situatie voorbijgangers laat nadenken over hun woning en hun gedrag. Doorheen het gesprek kan je per kamer tips meegeven over waarop gelet kan worden om de binnenlucht gezond te houden. Gemeentediensten, OCMW’s, armoedeverenigingen, middenveldorganisaties, organisaties die werken met en voor senioren, voedselbedelingen, sociale restaurants, wijkgezondheidscentra, … kunnen de mobiele demowoning lenen en ermee aan de slag gaan.
Inspringtheater rond onderwijs en armoede
Beweging van mensen met laag inkomen en kinderen (bmlik.be) ontwikkelde in samenwerking met Artevelde hogeschool een inspringtheater rond onderwijs en armoede. Het concept is even eenvoudig als efficiënt. Acteurs brengen in een korte scène een herkenbare schoolsituatie in beeld. Nadien hernemen ze de scène, maar nu mag iedereen in het publiek ‘stop!’ roepen, de plaats van een acteur innemen en de scène afmaken zoals die dat in het echte leven zou doen. Na elke scène brengt de regisseur de discussie op gang en krijgt het publiek de kans om feedback te geven. Nog een belangrijk detail: de acteurs zijn geen professionele acteurs, maar hogeschoolstudenten en ervaringsdeskundigen; in dit geval: mensen die zelf ooit in armoede leefden.
Referenties
- Uemura K, Yamada M, Okamoto H. Effects of Active Learning on Health Literacy and Behavior in Older Adults: A Randomized Controlled Trial. J Am Geriatr Soc. 2018 Sep;66(9):1721-1729. doi: 10.1111/jgs.15458. Epub 2018 Jul 18. PMID: 30019768.
- Miltenberger, R. G., Sanchez, S., & Valbuena, D. A. (2015). Teaching safety skills to children. In H. S. Roane, J. E. Ringdahl, & T. S. Falcomata (Eds.), Clinical and organizational applications of applied behavior analysis (pp. 477–499). Elsevier Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-420249-8.00019-8
- Kiles T, Jasmin H, Nichols B, Haddad R, Renfro CP. A Scoping Review of Active-Learning Strategies for Teaching Social Determinants of Health in Pharmacy. Am J Pharm Educ. 2020 Nov;84(11):8241. doi: 10.5688/ajpe8241. Epub 2020 Sep 18. PMID: 34283757; PMCID: PMC7712738.
- Albarracín, D., Gillette, J. C., Earl, A. N., Glasman, L. R., Durantini, M. R., & Ho, M.-H. (2005). A Test of Major Assumptions About Behavior Change: A Comprehensive Look at the Effects of Passive and Active HIV-Prevention Interventions Since the Beginning of the Epidemic. Psychological Bulletin, 131(6), 856–897. https://doi.org/10.1037/0033-2909.131.6.856
Auteur: Moritz Gallei (Vlaams Instituut Gezond Leven vzw) met medewerking van de werkgroep gedragsinzichten.